Samuel Edward Krune Mqhayi

Samuel Edward Krune Mqhayi (S. E. K. Mqhayi, 1 eyoMonga 1875 - 29 eyeKhala 1945) wayeyimbongi yesiXhosa ekwanguye nombhali wembali.

U-Mqhayi (Mzima) wazalelwa eMpuma koloni, waze wafundela ubutishala e-Lovedale . Ngaphandle kobutishala ebekwancedisa ekuhleleni ijenali zesiXhosa. Waye watyunjelwa kwibhodi yokuhlaziya iBhayibhile yesiXhosa ngonyaka we1905. Emva koko waye wancedisa ukuhambelelanisa umgangatho wencwadi no bhalo lwesiXhosa . waze wabuya waba ngumbhali ngokupheleleyo [1]

Phakathi konyaka we 1896 nowe 1944 waba yintatheli ebhala nakafuthi iphepha lesiXhosa. Ngowe 1907 wabhala inoveli yakhe yokuqala yesiXhosa U-Samson, neseyalahlekayo.Ngowe 1914 washicilela incwadi ethi Ityala lamawele , neyaba nempembelelo ezimandla ekukhuseleni imithetho yesintu nezithethe zakwaXhosa .[2] Wazifumanela ukwaziwa nodumo ngendima awayidlalayo ekubhaleni umbongo othii "Nkosi Sikelel' iAfrika," nowaye wababuya wabandakanywa kumhobe wesizwe selizwe elikhululekileyo lomZantsi Afrika. Incwadi yembali ngobomi bakhe ithi UMqhayi waseNtab'ozuko.[3] Ngowe 1929 wabhala incwadi esihloko esithi - Utopia nethi UDon Jadu. Ngowe 1935 wamkela ibhaso le May Ester Bedford kuncwadi.

Ebuncincaneni bakhe u- Nelson Mandela , wamhlonipha lokaMqhayi njengembongi yabantu baseAfrika,"[5] nawathi wanecham lokumbona amatyeli amabini ngeliso lenyama, noyolo olungenasiphelo lokumva ecengceleza.?

Ebeligorha neqhawe eMzantsi Afrika uphela. Uyimele inyaniso kwaye uyidlalile indima yakhe wasakha isizwe sele sitshabalele. Uyimbongi eyaziwayo kunye nombhali odumileyo. Zininzi iincwadi neemibongo ayibhalileyo. Ebeyimbongi yomthonyama .....siyo hlala simkhumbula. Bathamsenqelekile abo balifumeneyo ithuba lokuthetha naye nabambonileyo ngeliso lenyama. Wenze umsebenzi ooncomekayo kwaye ukuthaze ababhali abaninzi ukuba baqhubeke ngetalente yabo.

MZima! kaNtoyi; kaCeduma; kaMguti; kaNtogakazi uDunakazi; kaBhomoyi; kaNdilo; kaThembu kaMalandela; kaNjanye; kaMbulali... uNyakwezi uTimane uSheshegu Dlwedlwe uNgxwalinyamakazi!

Izikhombisi tshintsha

Smith, David James. Young Mandela. Kent: Weidenfeld & Nicolson, 2010 wow.

Iimphawulo tshintsha

  • J Senekal, B. A. "Biografische gegevens". NEDWEB. Retrieved 2008-04-19.
  • Opland, Jeff. 'The First Novel in Xhosa'. Research in African Literatures, Volume 38, Number 4, Winter 2007, pp. 87–110
  • Opland, Jeff (December 22, 2007). "The first novel in Xhosa.(S.E.K. Mqhayi' USamson)". Indiana University Press. Retrieved 2006-08-10.
  • Barber, Karin (2006). Africa's Hidden Histories: Everyday Literacy and Making the Self. Indiana University Press. ISBN 0-253-34729-7.
  • Smith 2010, p. 32.

Amagqabantshintshi okukhula kwakhe tshintsha

USamuel Edward Krune Mqhayi ngumbhali weencwadi nemibongo yesiNtu eliqela eyaziwayo nethandwayo kakhulu ngabantu.Wathi wazalelwa kwiNtili yeTyhume, kwaGqumahashe ngomhla wokuqala kweyoMnga ngomnyaka wamawaka alishumi elinesibhozo namashumi asixhenxe anesihlanu (1 Disemba 1875)[1].Ukhule engumfana okrelekrele nosithandayo kakhulu isikolo. Uthe xa enethoba leminyaka wayokuihlala nomalume wakhe, uNzanzana Mqhayi, kwiilali zakuKhobonqane, kuCentane. Apho ke ufike wafunda kakhulu ngamasiko, iindlela zesiNtu nehlobo ephila ngalo imiDaka yakowethu. Ebehamba iinkundla zakomkhulu efunda lukhulu ngamasiko. Nothando lwakhe lokubhala ke luvele ngeli lixa kuba ebethi naxa esalusa namanye amakhwenkwe athi akubona incwadi okanye iphepha elibhaliweyo alichole alifunde. Wakunonophela ke ukubhala ekuxabise ngolona hlobo lumangalisayo de wayokuqabelisa amabanga akhe ophakamileyo emfundo, waqeqeshelwa ubutitshala eLovedale, eDikeni. Uxelenge kwalapho eLovedale njengomhlohli okwethutyane ze wemka wayokuxelenga kwelaseMonti. Nangona wayehlohla nje okaMqhayi wayengayithando kuyaphi imfundiso yaseNtshona, ebethelela ngamandla ukufundiswa kwembali yabaNtsundu. Uqale ukubhala ngokuthi emana ethumela amanqaku kwiphephandaba lesiXhosa, IZwi Labantu. Amanqaku akhe okuqala aquka abe “Ngelizwe lamaNdlambe” nango “Ntsikana” namanye aninzi. Waziwe ngabaninzi nje nge "Mbongi yeSizwe" njengoko ebongwa ngumfo kaJolobe kwincadi yabafundi bebanga leshumi, u"Vukani Madoda Kusile". Emva koko ubhale uthotho lwemibongo kunye neenoveli ezakhayo nezizele ziimfundiso. Umqulu wakhe wokuqala wemibongo obizwa "Imihobe nemiBongo" uphume ngowe- 1927 uquka kuwo nomhobe weli uNkosi sikelel'iAfrika [2].

Ulandulele eli ngomhla wamashumi amabini anesithoba kweyeKhala ngomnyaka wamawaka alishumi elinesithoba namashumi amane anesihlanu (29 Julayi 1945)ze wayokubekwa kwikhaya lakhe lokugqibela kuNtab'ozuko kude kufuphi, eQonce. Ushiye ngasemva uthotho lwemiqulu neemfundiso eziyokuhlala zingumzila ongenakulibaleka noyakulandelwa zizizukulwana nezizukulwana eziNtsundu.

References tshintsha

  1. Mqhayi, Samuel Edward Krune (c. 1945) A short autobiography of Samuel Edward Krune Mqhayi retrieved 22 February 2019 
  2. "Archive copy" archived from the original on 2012-03-10 retrieved 2013-07-25 

External links tshintsha